KIBLE neden değişti?

[yağmur]

Peygamberimiz, Mekke'de bulunduğu sırada, Mescid- i Harama, Kâbe'ye doğru namaz kılıyordu. Sonraları Mescid-i Aksa'ya doğru namaz kılması emredildi.1 Fakat Mescid-i Aksa'ya doğru namaz kılarken Kâbe'yi de önünde alıyor, her iki kıbleyi birleştiriyordu.


Medine'ye hicretten sonra, her iki tarafa dönmek mümkün olmadı, çünkü Kâbe güneyde kalmıştı, Mescid- i Aksa kuzeyde idi. On yedi ay kadar Mescid-i Aksa'ya dönerek namaz kıldı. Bu arada Yahudiler, "Bizim kıblemiz olmasa, Muhammed ve ashabının kıblesi de olmazdı. Biz gösterinceye kadar kıblelerinin neresi olduğunu bile bilmiyorlardı" şeklinde dedikodu yaptılar.

Bu laflar Peygamberimizi üzüyordu. Başını sık sık semaya çeviriyor, dua ediyor, vahiy bekliyordu. Bir gün Medine'de Mescid-i Kıbleteyn'in bulunduğu Benî Seleme semtinde 30 kadar sahabesiyle ikindi namazını kılarken, kıblenin değiştiği emri geldi: "Yüzünün sık sık semaya çevrildiğini muhakkak ki Biz görüyoruz. Seni hoşnut olacağın kıbleye çevireceğiz. Artık yönünü Mescid-i Haram yönüne çevir. Nerede olursanız olun, yüzünüzü o tarafa çevirin. Kendilerine kitap verilen Hıristiyan ve Yahudiler de bilirler ki, bu emir Rablerinden gelen hakkın ta kendisidir. Allah onların yaptıklarından habersiz değildir."2

Bu esnada Peygamberimiz namazın iki rekâtını kuzeyde yer alan Mescid-i Aksa'ya dönerek kılmıştı, son iki rekâtını da tam ters istikamet olan güneye, Kâbe'ye yöneldi, cemaat de o anda hemen Peygamberimizin arkasına geçtiler, namazlarını tamamladılar. Peygamberimiz Mescid-i Aksa'ya doğru namaz kıldığı zaman Yahudiler ve Hıristiyanlar seviniyordu. Kıble Kâbe'ye çevrilince bozuldular. Bazı Yahudi bilginleri Peygamberimize giderek, "Ya Muhammed! Devam ettiğin kıbleden seni döndüren nedir?

Bu zamana kadar üzerinde bulunduğun kıbleye tekrar dön, biz de sana tâbi olalım, seni taklit edelim" dediler. Buna cevap olarak Bakara Suresi'nin 142. ayeti nazil oldu: "İnsanlardan birtakım beyinsizler, 'Müslümanları şimdiye kadar yöneldikleri kıbleden çeviren nedir?' diyecekler. Sen onlara de ki: Doğu da, Batı da Allah'ındır. O dilediğini dosdoğru bir yola iletir."

Kıblenin değiştirilmesi Peygamberimizin şanını yüceltirken, aynı zamanda bir imtihan özelliği de taşıyordu. Âyette anlatıldığı gibi gerçek mü'minlerle münafıklar birbirinden ayrıldı. "Senin yöneldiğin Kâbe'yi, Peygambere uyanlarla, gerisin geri dönenleri ayırmak için kıble yaptık. Kıblenin bu şekilde değişmesiyse, Allah'ın hidayet nasip ettiği kimselerden başkasına pek ağır gelir. Yoksa Allah, kıbleyi değiştirmekle imanınızı zayıflatacak ve önceki kıbleye yönelerek kıldığınız namazları iptal edecek değildir. Şüphesiz ki Allah, insanlara karşı pek şefkatli, pek merhametlidir." 3

Nitekim kıblenin Kâbe'ye çevrilmesi sonucunda henüz imanın tadını tam alamamış birçok münafık bunu içlerine sindiremediler. "Muhammed'in dini hak olsaydı, kıblesini değiştirip durmazdı" diyerek dinden döndüler.4 Güzel bir yorumla, kıble ve Kâbe nurlu bir sütundur. Gökleri Arş'a kadar bağlamıştır. Dünyayı da yeryüzünün derinliklerine kadar delerek kâinatın nurlu bir sütunu olmuştur. Eğer aradan perde kalkacak olsa gözünün yaydığı ışınlar namazın her bir hareketinde kıblenin bizzat kendisiyle temas edecek ve el sıkışacaktır.5

1 İbn Cerir et-Taberî, 2:4-5.
2 Bakara Sûresî, 2:144.
3 Bakara Sûresi, 2:143.
4 Mehmed Vehbi. Hülâsatü'l-Beyan, 1:249.
5 Bediüzzaman, Muhakemât, s. 50-51.